УДК 81’367.2:811.161.1=111=222.8 

НОМИНАТИВНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ В РУССКОМ, АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ

Салимов Рустам Давлатович

Доктор филологических наук, доцент,

декан факультета русской филологии, журналистики и медиатехнологий

Российско-Таджикский (Славянский) университет

Ул. М. Турсунзаде 31, 734025, Душанбе, Республика Таджикистан

Тел.: (+992 44) 620 42 12; (+992) 93 478 96 76(м.)

www.s83@mail.ru

В статье рассматриваются функционально-семантические типы номинативных предложений в русском, английском и таджикском языках на материале произведений художественной литературы и их переводов на сопоставляемые языки. Выявляются элементы сходства и различия в функционировании предложений данного типа в разноструктурных языках. Актуальность проблематики работы обусловлена тем, что в лингвистической литературе до настоящего времени нет единой точки зрения относительно семантики и структуры предложений, имеющих форму номинатива. В связи с этим сопоставительный аспект анализа может внести некоторую ясность в вопросы грамматической структуры номинативных предложений русского, английского и таджикского языков, способов выражения их главного члена, их коммуникативных и функциональных возможностей, особенностей проявления сходства и расхождений между сопоставляемыми языкам при реализации значений номинативными конструкциями.

Автор отмечает, что в современных русском, английском и таджикском языках наблюдается значительное увеличение номинативных предложений, и их активизация в экспрессивной функции значительно увеличивает употребление сложных описаний, представляющих цепочки номинативов. Таким образом, номинативные предложения, обладая определенными структурно-семантическими и функциональными признаками, представляют собой один из наиболее продуктивных развивающихся способов выражения номинативной семантики в сопоставляемых языках.

Ключевые слова: контрастивное исследование; русский язык; английский язык; таджикский язык; номинативное предложение; функционально-семантические типы номинативных предложений.

Литература

1.    Бабайцева В. В. Односоставные предложения в современном русском языке. – М.: Просвещение, 1968. – 160 с.

2.    Бабайцева В.В. Синтаксис русского языка. – М.: Наука, 2015 . – 576 с.

3.    Белошапкова В. А. Современный русский язык: Синтаксис. – М.: Высшая школа, 1977. – 248 с.

4.    Лекант П.А. Синтаксис простого предложения в современном русском языке. – М.: Высшая школа,1974. – 160 с.

5.    Норматов М., Рашидов Ш. Изучение простых односоставных предложений. – Душанбе: Маориф, 1988. – 152 с. (на тадж.яз.)

6.    Попов А.С. Развитие номинативных предложений. Морфология и синтаксис современного русского литературного языка. – М.: Наука, 1968. – С. 322-343.

7.    Скобликова Е.С. Односоставные предложения. Цикл лекций по спецкурсу «Описательный синтаксис современного русского языка». – Куйбышев: КГУ, 1977. – 70 с.

8.    Скобликова Е.С. Современный русский язык: Синтаксис простого предложения. – М.: Просвещение,1979. – 236 с.

9.    Шахматов А.А. Синтаксис русского языка. – М.: ЛКИ, 2015. – 624 с.

10.    Kobrina N.A., Korneyeva E.A. An Outline of Modern English syntax. – M.: Higher school publishing house, 1965. – 212 p.

  

NOMINATIVE SENTENCES IN RUSSIAN, ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES

Salimov Rustam Davlatovich

Doctor of Philology, associate professor,

dean of the faculty of Russian philology, journalism and media technology

Russian-Tajik (Slavonic) university

M. Tursunzade 30, 734025, Dushanbe, Republic of Tajikistan

Ph.: (+992 44) 620 42 12; (+992) 93 478 96 76 (m.)

www.s83@mail.ru

The article deals with the functional-semantic types, nominative sentences in Russian, English and Tajik languages on the material of works of fiction and their translations into comparable languages. Elements of similarities and differences in the functioning of sentences of this type in multi-structural languages are identified. The relevance of the work is due to the fact that in the linguistic literature so far there is no single point of view regarding the semantics and structure of sentences that have the form of nominative. In this regard, the comparative aspect of the analysis can bring some clarity to the questions of the grammatical structure of the nominative sentences of Russian, English and Tajik languages, ways of expressing their main member, their communicative and functional capabilities, features of the manifestation of similarities and differences between the compared languages when implementing values of nominative constructions.

The author notes that in modern Russian, English and Tajik languages there is a significant increase in nominative sentences, and their activation in the expressive function significantly increases the use of complex descriptions representing chains of nominatives. Thus, nominative sentences, possessing certain structural-semantic and functional features, are one of the most productive developing ways of expressing nominative semantics in comparable languages.

Keywords: contrastive study; Russian; English; Tajik; nominative sentence; functional semantic types of nominative sentences.

References

1.      Babaytseva V.V. Mononuclear sentences in modern Russian. – M.: Prosvescheniye, 1968. – 160 p.

2.      Babaytseva V.V. The syntax of the Russian language. – M.: Nauka, 2015. – 576 p.

3.      Beloshapkova V. А. Modern Russian language: Syntax. – M.: Vysshaya shkola, 1977. – 248 p.

4.      Lekant P.A. The syntax of a simple sentence in modern Russian. – M.: Vysshaya shkola, 1974. – 160 p.

5.      Normatov M., Rashidov S. Study of simple mononuclear sentences. – Dushanbe: Maorif, 1988. – 152 p. (in Tajik)

6.      Popov A.S. Development of nominative sentences. Morphology and syntax of the modern Russian literary language. – M.: Nauka, 1968. – P.322-343.

7.      Skoblikova E.S. Mononuclear sentences. A series of lectures on the special course “Descriptive syntax of the modern Russian language”. – Kuibyshev: KSU, 1977. – 70 p.

8.      Skoblikova E.S. Modern Russian: The syntax of a simple sentence. – M.: Prosvescheniye, 1979. – 236 p.

9.      Shakhmatov A.A. The syntax of the Russian language. – M.: LKI, 2015. – 624 p.

10. Kobrina N.A., Korneyeva E.A. An Outline of Modern English syntax. – M.: Higher school publishing house, 1965. – 212 p.

   

ҶУМЛАҲОИ УНВОНӢ ДАР ЗАБОНҲОИ РУСӢ, АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ

Салимов Рустам Давлатович 

Доктори илмҳои филологӣ, дотсент,

декани факултети филологияи рус, журналистика ва медиатехнологияи

Донишгоҳи (Славянии) Россия ва Тоҷикистон

Кeч. М. Турсунзода 30, 734025, Душанбе, Ҷумҳурии Тоҷикистон

Тел.: (+992 44) 620 42 12; (+992) 93 478 96 76(м.)

www.s83@mail.ru

Дар мақолаи мавриди назар типҳои функционаливу семантикии ҷумлаҳои унвонӣ дар забонҳои русӣ, англисӣ ва тоҷикӣ дар асоси маводи асарҳои бадеӣ ва тарҷумаи онҳо ба забонҳои муқоисашаванда баррасӣ гардидааст. Аз тарафи муаллифи мақола унсурҳои монандӣ ва тафовути вазифаҳои ҷумлаҳои ин тип дар забонҳои сохташон гуногун ба риштаи тадқиқ кашида шудаанд. Мубрамияти мавзӯи кор аз он бармеояд, ки дар адабиёти забоншиносӣ то ҳол нуқтаи назари умумӣ дар бораи мавзӯъ ва сохтори ҷумлаҳои шакли унвонидошта вуҷуд надорад. Аз ин хотир ҷиҳати муқоисавии таҳлил метавонад ба масъалаҳои сохтори грамматической ҷумлаҳои унвонӣ дар забонҳои русӣ, англисӣ ва тоҷикӣ, тарзҳои ифодаи сараъзои онҳо, имкониятҳои коммуникативӣ ва функсионалиашон, хусусиятҳои ифодашавии умумият ва фарқиятҳояшон дар забонҳои муқоисашаванда ҳангоми татбиқ гаштани маъно тавассути қолабҳои унвонӣ равшанӣ меандозад.

Муаллиф қайд мекунад, ки дар забонҳои муосири русӣ, англисӣ ва тоҷикӣ афзуншавии ҷумлаҳои унвонӣ ва фаъолшавиашон дар вазифаи эҳсосотӣ истифодабарии тавсифҳои мураккабро, ки бо занҷирҳои унвонӣ ифода мегарданд, зиёд мегардонад. Ҳамин тариқ, ҷумлаҳои унвонии хусусияти муайяни сохториву маъноӣ ва функсионалидошта дар забонҳои муқоисашаванда бо яке аз усулҳои бештар сермаҳсули рушдёбандаи маънои унвонӣ ифода меёбанд.

Калидвожаҳо: тадқиқи тафовутӣ; забони русӣ; забони англисӣ; забони тоҷикӣ; ҷумлаҳои унвонӣ; типҳои функсионаливу маъноии ҷумлаҳои унвонӣ.