УДК 811.222.1 

МЕСТО И РОЛЬ АРАБСКОЙ ЛЕКСИКИ В ИСТОРИИ РАЗВИТИЯ ПЕРСИДСКОГО ЯЗЫКА И ИХ ОЦЕНКА ИРАНСКИМИ ДЕЯТЕЛЯМИ НАУКИ

Мухаббатов Абулфазл 

Кандидат филологических наук,

доцент кафедры иранской филологии

Таджикский национальный университет

Пр. Рудаки 17, 734025, Душанбе, Республика Таджикистан

Тел.: (+992) 935 55 16 57 (м.)

Цель работы – представить сложность и противоречивость процесса проникновения арабской лексики в персидский язык, который имел важные последствия для всей дальнейшей истории персидского языка. Автор статьи выявляет факторы и причины данного явления, а также его связь с историческим развитием иранских народов. Показано, что процесс вхождения арабизмов в персидский язык занимает значительный промежуток времени, характеризуется неодинаковой интенсивностью в различные периоды и во многом зависит от конкретных условий. Это обусловлено, в основном, спецификой взаимоотношений между иранскими народами и арабоязычным миром в разные периоды их истории. Появление арабской лексики обусловлено историческими контактами персидского языка с арабским, длительное воздействие которого привело к проникновению большого количества арабизмов, с одной стороны обогативших персидский язык, а с другой – создавших угрозу утраты им своей национальной самобытности. Отмечается, что на процесс заимствования из арабского языка повлиял факт завоевания арабами территорий, населенных иранскими народами, и принятие ими ислама. Таким образом, процесс проникновения арабской лексики может рассматриваться, по мнению автора, как результат религиозного объединения персов и арабов. То обстоятельство, что проникновение в персидский язык все большего количества арабских слов активизировалось, особенно волновал как ученых прошлых веков, так и современных исследователей. В статье показана роль иранских деятелей науки Саида Ахмада Кисрави и Мухаммада Али Фуруги (конец XIX – начало XX века) в борьбе за сохранение национальной самобытности родного языка и его защите от экспансии арабской лексики. В целом, вопрос заимствований не теряет своей актуальности для изучения истории языка, в рамках которого получают освещение вопросы взаимообогащения языков, социолингвистической обусловленности заимствований, путей и форм освоения и адаптации иноязычной лексики и т.д.

Ключевые слова: сохранение языка; реформа языка; демократизация языка; социолингвистика; арабские заимствования; академия языка; социолингвистические проблемы.

Литература

1.    Назарзода С. Основы распространения национального языка. – Душанбе, 2016. – 271 с. (на тадж. яз.)

2.    Основы иранского языкознания / дедкол.: В.С.Расторгуева и др.). – М., 1982. – 573 с.

3.    Пейсиков Л.С. Лексикология современного персидского языка. – М., 1975. – 206 с.

4.    Раджабов С.М., Хакназаров А. Исторические предпосылки начала консолидации таджиков при арабском халифате. – Душанбе: Ирфон, 2009. – 165 с.

5.    Рипка Я. История персидской и таджикской литературы. – М.: Прогресс, 1970. – 440 с.

6.    Рубинчик Ю.А. Грамматика современного персидского литературного языка. – М., 2001. – 601 с.

7.      اصول و ضوابط واژه گذینی، همراه با شرح و توضیحات//چاپ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، 1378، 208 ص.

8.      افشار، ایرج، نثر فارسی معاصر، تهران، 133، 271 ص.

9.      بهار، محمدتقی، سبک شناسی یا تاریخ تصور نثر فارسی، تهران، 1381، ص. 499

10. طباطبایی، محمد، کار فرهنگستان از زبان تا فارسی دری، در مجلۀ وحید سال 8، شمارۀ 2، تهران، 1345، 185 ص.

11. محمد جعفری، سید مهدی، فرهنگستان و سرنوشت پژوهش در جمهوری اسلامی ایران، در نشریه دانش، تهران، 1361، 155 ص.

12. مهرین، مهرداد، جمالزاده و افکار او، تهران، 1344، 311 ص.

   

THE PLACE AND ROLE OF ARABIAN VOCABULARY IN THE HISTORY OF THE DEVELOPMENT OF THE PERSIAN LANGUAGE AND THEIR EVALUATION BY IRANIAN FIGURES OF SCIENCE 

Muhabbatov Abulfazl 

Candidate of philological sciences,

associate professor of the chair of Iranian philology

Tajik national university

Rudaki av. 17, 734025, Dushanbe, Republic of Tajikistan

Ph.: (+992) 935 55 16 57 (m.)

In the article, the aim of the work is to present the complexity and inconsistency of the process of penetration of Arabic vocabulary into the Persian language, which had important consequences for the entire future history of the Persian language. The author of the article reveals the factors and causes of this phenomenon, as well as its connection with the historical development of the Iranian peoples. It is shown that the process of entering Arabism into Persian takes a considerable period of time, is characterized by unequal intensity in different periods and depends largely on specific conditions. This is mainly due to the specifics of the relationship between the Iranian peoples and the Arabic-speaking world in different periods of their history. The appearance of the Arabic vocabulary is due to the historical contacts of the Persian language with the Arabic, the long-term impact of which led to the penetration of a large number of Arabisms, on the one hand enriching the Persian language, and on the other - creating the threat of losing their national identity. It is noted that the process of borrowing from the Arabic language was influenced by the fact that the Arabs conquered the territories inhabited by Iranian peoples, and they accepted Islam. Thus, the process of penetration of Arabic vocabulary can be considered, according to the author, as the result of a religious association of Persians and Arabs. The fact that the penetration into the Persian language of an increasing number of Arabic words has intensified, especially worried both scholars of past centuries and modern scholars. The article shows the role of Iranian scientists Said Ahmad Kisrawi and Muhammad Ali Furugi (late XIX – early XX century) in the struggle to preserve the national identity of the native language and protect it from the expansion of Arabic vocabulary. In general, the issue of borrowing does not lose its relevance for studying the history of a language, within which issues of mutual enrichment of languages, sociolinguistic conditionality of borrowings, ways and forms of mastering and adapting foreign language vocabulary, etc., are covered.

Keywords: language preservation; language reform; democratization of the language; sociolinguistics; Arab borrowing; language academy; sociolinguistic problems.

References

1.      Nazarzoda S. Bases of distribution of national language. – Duhanbe, 2016. – 271 p. (in Tajik)

2.      Fundamentals of Iranian linguistics / ed.board: V.S.Rastorgueva, oth. – M., 1982. – 573 p.

3.      Peysikov L.S. Lexicology of modern Persian language. – M., 1975. – 206 p.

4.      Rajabov S.M., Khaknazarov A. Historical prerequisites for the beginning of the consolidation of Tajiks under the Arab Caliphate. – Dushanbe: Irfon, 2009. – 165 p.

5.      Ripka Ya. History of Persian and Tajik literature. – M.: Progress, 1970. – 440 p.

6.      Rubinchik Yu.A. Grammar of the modern Persian literary language. – M., 2001. – 601 p.

7.      اصول و ضوابط واژه گذینی، همراه با شرح و توضیحات//چاپ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، 1378، 208 ص.

8.      افشار، ایرج، نثر فارسی معاصر، تهران، 133، 271 ص.

9.      بهار، محمدتقی، سبک شناسی یا تاریخ تصور نثر فارسی، تهران، 1381، ص. 499

10. طباطبایی، محمد، کار فرهنگستان از زبان تا فارسی دری، در مجلۀ وحید سال 8، شمارۀ 2، تهران، 1345، 185 ص.

11. محمد جعفری، سید مهدی، فرهنگستان و سرنوشت پژوهش در جمهوری اسلامی ایران، در نشریه دانش، تهران، 1361، 155 ص.

12. مهرین، مهرداد، جمالزاده و افکار او، تهران، 1344، 311 ص.

 

НАҚШ ВА ҶОЙГОҲИ ВОЖАҲОИ АРАБӢ ДАР ТАРЪРИХИ РУШДИ ЗАБОНИ ФОРСӢ ЯЗЫКА ВА АРЗЁБИИ ОНҲО АЗ ТАРАФИ ОЛИМОНИ ЭРОНӢ

Муҳаббатов Абулфазл 

Номзади илмҳои филологӣ,

дотсенти кафедраи филологияи эронии

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

Хиёб. Рӯдакӣ 17, 734025, Душанбе, Ҷумҳурии Тоҷикистон

Тел.: (+992) 935 55 16 57 (м.)

Мақсади кор аз тасаввур кардани мушкилӣ ва ихтилофнокии раванди воридшавии вожаҳои арабӣ ба забони форсӣ, ки барои тамоми таърихи минбаъдаи забони форсӣ дорои оқибатҳои муҳим буд, иборат аст. Муаллифи мақола омилҳо ва сабабҳои ҳодисаи мазкур, алоқаи онро бо тараққиёти таърихии халқҳои эронитабор ошкор ва баррасӣ менамояд. Нишон дода шудааст, ки раванди воридшавии вожаҳои арабӣ ба забони форсӣ фосилаи тӯлонии вақтро дарбар гирифта, бо фаъолнокии нобаробар дар давраҳои гуногун тависф дода мешавад ва аз бисёр ҷиҳат ах шароити мушаххас вобастагӣ дорад. Вазъи мазкур асосан аз хусусиятҳои муносибати байни халқҳои эронӣ ва ҷаҳони арабизабон дар марҳилаҳои гуногуни таърихи онҳо вобастагӣ дорад. Воридшавии луғати арабӣ ба шарофати алоқаҳои луғавии забонҳои форсиву арабӣ ба вуқуъ пайвастааст, ки таъсири дарозмуддати ин забони охир ба ворид гаштани миқдори зиёди арабизмҳо оварда расонд, ки онҳо аз як тараф, забони форсиро ғанӣ гардонданд, аз тарафи дигар бошад, хавфи аз байн рафтани асолати миллии ин забон гардиданд. Қайд карда мешавад, ки ба раванди иқтибосшавӣ аз забони арабӣ далели аз тарафи арабҳо ғасб гардидани қаламраве, ки дар он халқҳои эронинажод муқимӣ буданд ва аз ҷониби онҳо қабул гардидани дини мубини ислом, таъсиргузор шуд. Бад ин васила, раванди дохилшавии луғати арабӣ, ба ақидаи муаллиф, метавонад ҳамчун натиҷаи муттаҳидшавии динии форсҳо ва арабҳо арзёбӣ гардад. Чунин ҳолат, ки ба забони форсӣ ворид гаштани миқдори зиёди калимаҳои арабӣ фаъол гардид, мавриди таваҷҷуҳи ҳам олимони асрҳои гузашта ва ҳам муҳаққиқони имрӯза гардидааст. Дар мақола нақши арбобони илми Эрон аз қабили Саид Аҳмади Кисравӣ ва Муҳаммад Алии Фурӯғӣ (охири асри XIX – аввали асри XX) дар мубориза баҳри нпигоҳдории ҳуввияти миллии забони модарӣ ва ҳифзи он аз зӯроварии луғати арабӣ нишон дода шудааст. Умуман, масъалаҳои иқтибоскунӣ мубрамияти худро баҳри омӯзиши таърихи забон, ки дар доираи он масъалаҳои таъсири мутақобила ва ғанигардонии дуҷонибаи забонҳо аз нуқтаи назари забоншиносии иҷтимоӣ равшан гардонида мешаванд, роҳҳо ва шаклҳои азхудкунӣ ва ҳазмшавии луғати забони хориҷӣ ва ғайра аз даст надодаанд.

Калидвожаҳо: ҳифзи забон; ислоҳоти забон; демократикунонии забон; забоншиносии иҷтимоӣ; иқтибосоти арабӣ; академияи забон; мушкилоти забоншиносии иҷтимоӣ.