УДК 811.161.1

ЛЕКСИКО-СЕМАНТИЧЕСКОЕ ПОЛЕ «ПРОСТРАНСТВО»

В РУССКОМ ЯЗЫКЕ

Каримова Наргис Ильхамбековна

Кандидат филологических наук,

доцент кафедры теоретического и прикладного языкознания

Российско-Таджикский (Славянский) университет

Ул. М. Турсунзаде 30, 734025, Душанбе, Республика Таджикистан

Тел.: (+992) 900 86 80 05 (м.)

karimovani@gmail.com

Статья посвящена изучению лексико-семантического поля «пространство» в русском языке на материале данных лексикографических источников: толковых словарей, словарей синонимов, семантического словаря и др. Для семантического поля характерно наличие общего (интегрального) семантического признака, объединяющего все единицы поля и обычно выражаемого лексемой с обобщенным значением. Такой лексемой для рассматриваемого семантического объединения становится слово пространство. Построение лексико-семантического поля осуществлялось на базе основных значений ключевой лексемы. В работе проводится анализ многозначной ключевой лексемы, номинирующей лексико-семантическое поле, определятся ее семный состав и лексическое окружение. Методом компонентного анализа были выявлены интегральные признаки, объединяющие лексические единицы в группы и подгруппы, и дифференциальные семы (от одного и более), по которым единицы поля отличаются друг от друга. Установлены границы пересечения в объеме рассматриваемых групп, при этом значение каждого слова наиболее полно определяется только в том случае, если известны значения других слов из того поля.

Ключевые слова: лексико-семантическое поле; пространство; русский язык; словари; компонентный анализ; семантический признак; интегральный признак; лексема

Литература

1.    Каримова Н.И. Компонентный анализ глаголов движения в русском языке и некоторые параллели в таджикском языке // Вопросы лингвистики. – Душанбе: Российско-Таджикский (Славянский) университет, 2004. – С.186-192.

2.    Ушаков Д.Н. Толковый словарь русского языка. – М.: Альта-Принт, 2005. – 1216 с.

3.    Шведова Н.Ю. Русский семантический словарь. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://русскаясемантика.рф/dictionary/?word=%EF%F0%EE%F1%F2%F0%E0%ED%F1%F2%E2%EE&iblock_submit=start (дата обращения: 01.04.2017)

4.    Ярцева В.Н. Большой энциклопедический словарь. Языкознание. – 2-е изд. – М.: Большая Российская энциклопедия, 1998. – 685 с.

LEXICAL-SEMANTIC FIELD “SPACE” IN RUSSIAN LANGUAGE

Karimova Nargis Ilhambekovna

Candidate of philological sciences,

associate professor of the chair of theoretical and applied linguistics

Russian-Tajik (Slavonic) university

M. Tursunzade 30, 734025, Dushanbe, Republic of Tajikistan

Ph.: (+992) 900 86 80 05 (m.)

karimovani@gmail.com

The article is devoted to the study of the lexical-semantic field “space” in Russian based on data from lexicographic sources including explanatory dictionaries, dictionaries of synonyms, semantic dictionary, etc. A semantic field is characterized by the presence of a common (integral) semantic attribute that combines all units of the field and is usually expressed by a lexeme with a generalized meaning. Such a lexeme for the considered semantic association becomes the word space. The construction of the lexical-semantic field was carried out on the basis of the basic values of the key lexeme. In the article, the multi-valued key lexeme is analyzed, that nominates the lexical-semantic field, determines its seminal composition and lexical environment. By the method of component analysis, integral features have been identified that combine lexical units into groups and subgroups, and differential semes (from one or more), according to which the field units differ from each other. The boundaries of intersection in the volume of the considered groups are established, and the meaning of each word is most fully determined only if the meanings of other words from that field are known.

Keywords: lexical-semantic field; space; Russian language; dictionaries; component analysis; semantic attribute; integral attribute; lexeme.

References

1.    Karimova N.I. Component analysis of movement verbs in Russian and some parallels in Tajik // Problems of linguistics. – Dushanbe: Russian-Tajik (Slavonic) university, 2004. – P.186-192.

2.    Ushakov D.N. Explanatory dictionary of the Russian language. – M.: Alta-Print, 2005. – 1216 p.

3.    Shvedova N.Yu. Russian semantic dictionary. [Electronic resource]. – Access mode: http://русскаясемантика.рф/dictionary/?word=%EF%F0%EE%F1%F2%F0%E0%ED%F1%F2%E2%EE&iblock_submit=start (date of the address: 04.01.2017)

4.    Yartseva V.N. Big Encyclopedic Dictionary. Linguistics. – 2^nd ed. – M.: Big Russian Encyclopedia, 1998. – 685 p.

МАЙДОНИ ЛУҒАВИЮ МАЪНОИИ «ФАЗО» ДАР ЗАБОНИ РУСӢ

Каримова Наргис Илҳомбековна

Номзади илмҳои филологӣ,

дотсенти кафедраи забоншиносии назариявӣ ва амалии

Донишгоҳи славянии Россия ва Тоҷикистон

Кeч. М. Турсунзода 30, 734025, Душанбе, Ҷумҳурии Тоҷикистон

Тел.: (+992) 900 86 80 05 (м.)

karimovani@gmail.com

Мақола ба омӯзиши майдони луғавию маъноии «Фазо» дар забони русӣ дар асоси маводи сарчашмаҳои луғатнигорӣ: луғатҳои тафсирӣ, луғатҳои муродифҳо, луғати маъноӣ ва ғайра бахшида шудааст. Барои майдони маъноӣ вуҷуд доштани аломати умумии (интегралии) маъноӣ, ки ҳамаи воҳидҳои майдонро муттаҳид мекунад ва одатан тавассути вожаи маънои умумидошта ифода мегардад, хос аст. Ба ҳайси чунин вожа барои умумияти маъноии баррасишаванда калимаи фазо баромад мекунад. Бандубасти майдони луғавию маъноӣ дар заминаи маъноҳои асосии вожаи калидӣ амалӣ гаштааст. Дар мақола таҳлили вожаи калидии сермаъно, ки майдони луғавию маъноиро номгузорӣ мекунад амалӣ шуда, таркиби маъноӣ ва атрофи вожагонии он муайян карда шудааст. Тавассути усули таҳлили ҷузъӣ аломатҳои интегралие, ки воҳидҳои луғавиро ба гурӯҳҳо ва зергурӯҳҳо муттаҳид месозанд, инчунин семаҳои дифференсиалӣ (як ва зиёда аз он), яъне маъноҳои тафриқавие, ки воҳидҳои майдон аз рӯйи онҳо аз ҳамдигар фарқ мекунанд, ошкор карда шуданд. Марзҳои буриши ҳаҷм дар гурӯҳҳои баррасишаванда муқаррар карда шуд, ки зимни он маънои ҳар як вожа дар ҳолате боз ҳам пурратар муайян карда мешавад, ки агар маъноҳои калимаҳои дигари ҳамон майдон маълум бошанд.

Калидвожаҳо: майдони луғавию маъноӣ;
фазо; забони русӣ; луғат; таҳлили ҷузъӣ; аломати маъноӣ; аломати интегралӣ;
вожа.