УДК 330.15:502.7 (575.3) 

РЕСУРСОСБЕРЕЖЕНИЕ И ЕГО РОЛЬ В ОБЕСПЕЧЕНИИ РАЦИОНАЛЬНОГО НЕДРОПОЛЬЗОВАНИЯ В ТАДЖИКИСТАНЕ 

Сангинов Сохиб Абдукадырович 

Кандидат экономических наук,

доцент кафедры финансов и кредита

Технологический университет Таджикистана

734055, Республика Таджикистан, Душанбе, ул. Н.Карабаева 63/3

Тел.: (+992) 93 533 84 87 (м.)

sanginovtut@mail.ru

Основным законодательным актом в рациональном природопользовании, в том числе и ресурсосбережений, является Закон РТ «О недрах», который регулирует юридические основы исследования, охраны, освоения и использования недр страны. В стратегических документах правительства страны поставлена задача рационального использования природных ресурсов и рост объема производства в добывающей промышленности являющейся важной отраслью национальной экономики.

Анализ показал, что в последние годы темпы роста горнодобывающей промышленности опережают темпы роста всей промышленности. В то же время доля горнодобывающего сектора в промышленности снизилась с 22,6% в 2017 году до 19,6% в 2018году.

Многие пользователи недр не всегда выполняют требования по эффективной разработке и добыче недр. Это связано с тем, что они с целью достижения высокой прибыли хищнически эксплуатируют месторождения. Одной из причин сложившегося положерия является слабость контрольных функций государства в отношении пользователей недр.

Так, в Налоговом кодексе Республики Таджикистан недостаточно применяется стимулирующая функция налога сбора в плане налогообложения минерально-сырьевого сектора. В связи с этим необходимо включить в законодательные акты меры, направленные на стимулирование пользователей недр к их эффективному освоению. В статье показаны основные направления решения проблемы ресурсосбережения при комплексном освоении недр. Учет принципов рационального природопользования, отмеченных в статье, приведет, по мнению автора, к повышению эффективности использования природных богатств страны.

Ключевые слова: недропользование; ресурсосбережение; полезные ископаемые; добывающая промышленность; правовое обеспечение; принципы рационального природопользования.

Литература

1.    Бахдавлатов Р.Д. Полезные ископаемые Таджикистана // Горный журнал. – 2012. Спец. вып. – С.42-48.

2.    Бобохонов Б.А. Разработка технологии переработки золотосодержащих руд в СП «Зеравшан» / Б.А.Бобохонов, Б.Р.Рабиев, И.Р.Бобоев. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.gst.tj/images/docs/publikatsii/Razrabotka_tekhnologii_pererabotki_zolotosoderzhashchikh.pdf

3.    Валиев В.Н., Косолапов О.В. Ресурсосбережение и его роль в обеспечении рационального природопользования // Экономика и эффективность организации производства. – 2012. – №17. – С.4.

4.    Мингалева Ж.А. Эволюция концептуальных подходов к инновационному развитию на основе принципов экологической эффективности и рационального природопользования // Антро. – 2014. – №1(14). –С.133.

    

RESOURCE CONCERVATION AND ITS ROLE IN ENSURING RATIONAL SUBSOIL USE IN TAJIKISTAN 

Sanginov Sokhib Abdukadyrovich

Candidate of economic sciences,

associate professor of the chair of finance and credit

Technological university of Tajikistan

N.Karabaev 63/3, 734055, Dushanbe, Republic of Tajikistan

Ph.: (992) 93 533 84 87 (m.)

sanginovtut@mail.ru

The main legislative act in the rational use of natural resources, including resource conservation, is the Law of the Republic of Tajikistan “On Subsoil”, which regulates the legal basis for research, protection, development and use of the country's subsoil. The strategic documents of the government of the country set the task of rational use of the country's natural resources and the growth of production in the extractive industry, which is an important sector of the national economy

The analysis has showed that in recent years, the growth rate of the mining industry is ahead of the growth rate of the entire industry. At the same time, the share of the mining sector in industry decreased from 22.6% in 2017 to 19.6% in 2018.

Currently, many subsoil users do not always fulfill the requirements for the efficient development and extraction of subsoil. This is due to the fact that users of the subsoil in order to achieve high profits are predatory exploiting deposits. One of the reasons is the weakness of the control functions of the state in relation to users of subsoil

Thus, the Tax Code of the Republic of Tajikistan does not sufficiently use the stimulating function of the collection tax in terms of taxation of the mineral sector. In this regard, it is necessary to include measures aimed at stimulating the users of the subsoil to their effective development in legislative acts. The main directions for solving the problem of resource conservation in the integrated development of mineral resources are indicated. Taking into account the principles of rational nature management mentioned in the article will lead to an increase in the efficiency of using the country's natural wealth.

Keywords: subsoil use; resource conservation; minerals; mining; legal support; principles of rational nature management.

References

1.    Bahdavlatov R.D. Minerals of Tajikistan // Gorniy zhurnal. – 2012. Special edition. – P. 42-48.

2.    Bobokhonov B.A. Development of technology for processing gold-bearing ores in the JV “Zeravshan” / B.A. Bobokhonov, B.R. Rabiev, I.R. Bobiev, I.R. Bobiev. [Electronic resource]. – Access mode: https://www.gst.tj/images/docs/publikatsii/Razrabotka_tekhnologii_pererabotki_zolotosoderzhashchikh.pdf

3.    Valiev V.N., Kosolapov O.V. Resource conservation and its role in ensuring rational nature management // Economics and production organization efficiency. – 2012. – № 17. –Р.4.

4.    Mingaleva Zh.A. The evolution of conceptual approaches to innovative development based on the principles of environmental efficiency and environmental management // Antro. – 2014. – №1(14). –Р.133.

   

НИГОҲДОРИИ ЗАХИРАҲО ВА НАҚШИ ОНҲО ДАР ТАЪМИНИ ИСТИФОДАИ ИСТИХРОҶИ ЗАХИРАҲОИ ОБӢ ДАР ТОҶИКИСТОН

Сангинов Соҳиб Абдуқодирович

Доктори илмҳои иқтисодӣ,

дотсенти кафедраи менеҷменти байналхалқӣ ва маркетинг

Донишгоҳи технологии Тоҷикистон

734055, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, Н.Қаробоев, 63/3

Тел .: (+992) 93 533 84 87 (м.)

sanginovtut@mail.ru

Санади асосии қонунгузорӣ дар соҳаи истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ, аз ҷумла ҳифзи захираҳо, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи сарватҳои зеризаминӣ" мебошад, ки заминаи ҳуқуқии тадқиқот, ҳифз, коркард ва истифодаи сарватҳои зеризаминии кишварро ба танзим медарорад. Ҳуҷҷатҳои стратегии ҳукумати кишвар иҷрошавии вазифаҳои истифодаи оқилонаи захираҳои табиии кишвар ва афзоиши истеҳсолотро дар саноати истихроҷ, ки бахши муҳими иқтисодиёти кишвар ба ҳисоб мераванд, ба уҳда доранд.

Таҳлил нишон дод, ки дар солҳои охир суръати афзоиши саноати истихроҷи маъдан аз суръати рушди тамоми соҳа болотар аст. Ҳамзамон, ҳиссаи соҳаи истихроҷи маъдан дар саноат аз 22,6% дар соли 2017 то 19,6% дар соли 2018 коҳиш ёфтааст.

Дар айни замон, бисёре аз истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ на ҳамеша талаботи рушди самаранок ва истихроҷи сарватҳои зеризаминиро иҷро мекунанд. Ин ба он вобаста аст, ки истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ бо мақсади ба даст овардани фоидаи баланд ба конҳои истихроҷи истифодашаванда мерасанд. Яке аз сабабҳои инро муаллфи мақола дар заифии вазифаҳои назорати давлат нисбат ба истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ мебинад.

Ҳамин тариқ, Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳавасмандгардонии андозситонӣ аз соҳаи маъдантозакунӣ ба таври кофӣ истифода намебарад. Вобаста ба ин зарур аст, ки дар санадҳои қонунгузорӣ тадбирҳои ҳавасмандгардонии истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ ба рушди самарабахши онҳо дохил карда шаванд. Самтҳои асосии ҳалли масъалаи ҳифзи захираҳои табиӣ дар рушди ҳамаҷонибаи маъданҳо нишон дода шудаанд. Бо дарназардошти принсипҳои идоракунии оқилонаи табиат, ки дар мақола зикр шудааст, ин боиси баланд шудани самаранокии истифодаи сарватҳои табиии кишвар мегардад.

Калидвожаҳо: истифодаи сарватҳои зеризаминӣ; ҳифзи захираҳо; канданиҳои фоиданок; истихроҷи маъдан; дастгирии ҳуқуқӣ; принсипҳои идоракунии оқилонаи табиат.