УДК 811.222.8

СРАВНЕНИЕ И АСПЕКТЫ ЕГО ИЗУЧЕНИЯ В ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ 

Султанова Рафохат Мирзоевна 

Кандидат филологических наук,

заведующий кафедрой русского языка

Российско-Таджикский (Славянский) университет

734025, Республика Таджикистан, Душанбе, ул. М.Турсунзаде, 30

Тел.: (+992) 93 760 70 58 (м.)

Rafoat10@mail.ru 

В рамках данного исследования проведена систематизация сложившихся на сегодняшний день в таджикской филологической науке подходов к определению природы сравнения и его типологии. Отталкиваясь от сложившейся в современном российском языкознании точки зрения об этом лингвистическом феномене, автор ставит перед собой задачу на основе обобщения бытующих в таджикской филологии мнений дать определение данному вербальному образному средству. Отмечается, что в таджикском языке на сегодняшний день отсутствуют какие-либо специальные исследования относительно лингвистической природы сравнения. Данное средство сравнения привлекало внимание таджикских ученых лишь как средство поэтики, как литературоведческий термин.

Учитывая факт, что любая лингвистическая единица характеризуется отличительными свойствами, автор выносит на обсуждение выдвинутые отечественными учеными суждения относительно четырехкомпонетной структуры сравнения. В статье отмечается расхождение данной гипотезы с бытующим в российской лингвистике мнением о трехкомпонентности сравнительной конструкции. В качестве «недостающего» элемента автор рассматривает так называемые показатели сравнения.

В статье выявляются некоторые противоречия в плане типологии сравнения в таджикском языке. Предложенные учеными классификации сравнительных конструкций имеют некоторые несовпадения в плане количества и в плане номинации. Сформулировано авторское мнение о семантической дифференциации сравнения в таджикском языке.

Ключевые слова: сравнение; средства сравнения; основание сравнения; компаративные конструкции; типология сравнения; четырехкомпонентная структура.  

Литература 

1.    Атаханов Т. Словарь литературоведческих терминов. – Душанбе: Шарки озод, 2002. – 453 с.

2.    Бобоев Ю. Теория литературы. Ч.1. Введение в литературоведение. – Душанбе: Маориф, 1992. – 374с. (на тадж.яз.)

3.    Зехни Т. Искусство речи. – Душанбе: Маориф, 1992. – 304с. (на тадж.яз.)

4.    Мирзозода Х. Краткий словарь литературоведческих терминов. – Душанбе: Маориф, 1992. – 240с. (на тадж.яз.)

5.    Сидикова М.А. Функционально-семантическое поле сравнения в таджикском и английском языках: дис …канд. филол. наук: 10.02.20 / Сидикова Мадинахон Алишеровна. – Душанбе, 2018. – 172с.

6.    Словарь литературоведческих терминов. / Р.Ходизода, М.Шукуров, Т.Абдуджабборов. – Душанбе: Ирфон, 1966. – 188с. (на тадж.яз.)

7.    Сторчак М.В. Когнитивно-семантические особенности сравнения в контексте художественной картины мира (на материале современной англоязычной прозы): дис. ... канд. филол. наук: 10.02.04 / Сторчак Мария Владимировна. – Калининград, 2018. – 204 с.

8.    Таджикско-русский словарь / под ред. Д.Саймиддинова, С.Д.Холматовой, С.Каримова – Душанбе: Изд-во АН РТ, 2006. – 784с.

9.    Шарифов Х. Поэтика. – Душанбе: Маориф, 1991. – 160с. (на тадж.яз.)

    

COMPARISON AND ASPECTS OF ITS STUDY IN THE TAJIK LANGUAGE 

Sultanova Rafohat Mirzoevna 

Candidate of philological sciences,

head of the chair of Russian

Russian-Tajik (Slavonic) university

734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, M. Tursunzade, 30

Ph.: (+992) 93 760 70 58 (m.)

Rafoat10@mail.ru

Within the framework of this study, the systematization of the approaches that have developed in Tajik philological science to the definition of the nature of comparison and its typology has been carried out. Starting from the point of view about this linguistic phenomenon that has developed in modern Russian linguistics, the author sets himself the task of summarizing the opinions prevailing in Tajik philology to give a definition to this verbal figurative means. It is noted that in the Tajik language there are currently no special studies regarding the linguistic nature of comparison. This means of comparison attracted the attention of Tajik scholars only as a means of poetics, as a literary term.

Considering the fact that any linguistic unit is characterized by distinctive properties, the author submits for discussion the judgments put forward by domestic scientists regarding the four-component structure of comparison. In the article the discrepancy between this hypothesis and the prevailing opinion in Russian linguistics about the three-component nature of the comparative structure is noted. The author considers the so-called comparison indicators as the "missing" element.

In the article some contradictions in terms of the typology of comparison in the Tajik language are revealed. The classifications of comparative constructions proposed by scientists have some discrepancies in terms of quantity and in terms of nomination. The author's opinion on the semantic differentiation of comparison in the Tajik language is formulated.

Keywords: comparison; comparison tools; basis of comparison; comparative constructions; comparison typology; four-component structure.

References

1.      Atakhanov T. Dictionary of literary terms. – Dushanbe: Sharki ozod, 2002. – 453 p.

2.      Boboev Y. Theory of literature. Part 1. Introduction to literary studies. – Dushanbe: Maorif, 1992. – 374p. (in Tajik)

3.      Zehni T. The art of speech. – Dushanbe: Maorif, 1992. – 304 p. (in Tajik)

4.      Mirzozoda H. Brief dictionary of literary terms. – Dushanbe: Maorif, 1992. – 240 p. (in Tajik)

5.      Sidikova M.A. Functional-semantic comparison field in Tajik and English: dis ... cand. philol. sciences: 10.02.20 / Sidikova Madinahon Alisherovna. – Dushanbe, 2018. – 172 p.

6.      Dictionary of literary terms. / R.Khodizoda, M.Shukurov, T.Abdujabborov. – Dushanbe: Irfon, 1966. – 188 p. (in Tajik)

7.      Storchak M.V. Cognitive-semantic features of comparison in the context of the artistic picture of the world (based on the material of modern English-language prose): dis. ... cand. philol. sciences: 10.02.04 / Storchak Mariya Vladimirovna. – Kaliningrad, 2018. – 204 p.

8.      Tajik-Russian dictionary / ed. by D.Saimiddinov, S.D.Kholmatova, S.Karimov. – Dushanbe: Publishing house of the Academy of Sciences of the Republic of Tatarstan, 2006. – 784 p.

9.      Sharifov H. Poetics. – Dushanbe: Maorif, 1991. – 160 p. (in Tajik)

   

ТАШБЕҲ ВА ҶАНБАҲОИ ОМӮЗИШИ ОН ДАР ЗАБОНИ ТОҶИКӢ 

Султонова Рафоҳат Мирзоевна 

Номзади илмҳои филологӣ, мудири кафедраи забони русӣ

Донишгоҳи (Славянии) Россия ва Тоҷикистон

734025, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, М. Турсунзода, 30

Тел.: (+992) 93 760 70 58 (м.)

Rafoat10@mail.ru

Дар доираи тадқиқоти мазкур кӯшиши банизомдарории муносибатҳои то ба имрӯз дар илми филологияи тоҷик нисбат ба муайян кардани табиати ташбеҳ ва типологияи он ба харҷ дода шудааст. Бо такя ба нуқтаи назари то ба имрӯз дар забоншиносии муосири Россия доир ба ин ҳодисаи забонӣ ба амаломада, муаллиф дар назди худ вазифагузорӣ кардааст, ки дар асоси ҷамъбаст намудани ақидаҳои дар филологияи тоҷик маъмул таърифи ҳодисаи мазкурро ҳамчун воситаи вербалии (забонии) образнок диҳад. Зикр мегардад, ки дар забони тоҷикӣ имрӯзҳо ягон тадқиқоти забоншиносӣ оид ба табиати ташбеҳ ба назар нарасидааст. Воситаи мазкури муқоисакунӣ диққати олимони тоҷикро танҳо ҳамчун ҳодисаи шоирона, ҳамчун истилоҳи соҳаи адабиётшиносӣ ба худ ҷалб кардаасту халос.

Бо дарназардошти он, ки ҳар як воҳиди забонӣ бо хусусиятҳои ба худ хоси фарқкунанда шинохта мешавад, муаллиф ақидаҳои олимони ватаниро дар хусуси сохтори чорунсурии ташбеҳ барои муҳокима ҷалб кардааст. Дар мақола фарқияти гипотезаи мазкур аз ақидаи маъмули забоншиносони Россия доир ба се унсур доштани таркиби муқоисашаванда таъкид карда мешавад. Ба ҳайси унсури «камбуд» муаллифи мақола ба истилоҳ нишондиҳандаи ташбеҳро интихоб кардааст.

Дар мақола инчунин як қатор мухолифати типологияи ташбеҳ дар забони тоҷикӣ қайд карда мешавад. Таснифоти аз тарафи олимон пешниҳодшудаи таркибҳои муқоисавӣ аз ҷиҳати миқдор ва номгузорӣ то як андоза тафриқа доранд. Аз ин хотир аз тарафи муаллиф ақидаи тафриқасозии маъноии ташбеҳ дар забони тоҷикӣ роҳандозӣ шудааст.

Калидвожаҳо: ташбеҳ; муқоисашаванда; воситаҳои ташбеҳ; пояи ташбеҳ; таркибҳои компаративӣ; типологияи ташбеҳ; сохтори чорҷузъӣ/чорунсурӣ.