УДК 314.02 (575.2)

ОСОБЕННОСТИ ЭВОЛЮЦИИ БРАЧНОСТИ И РАЗВОДИМОСТИ В КЫРГЫЗСТАНЕ

Крыжанова Лариса Степановна 

Доктор экономических наук, доцент,

профессор кафедры экономической теории

Кыргызско-Российский Славянский университет им. Б.Ельцина

720000, Кыргызская Республика, Бишкек, ул. Киевская, 44

Тел.: (+996 555) 04 20 02; (+996 312) 21 61 08

krvzhanova@mail.ru 

Плоских Елена Викторовна 

Доктор экономических наук, доцент,

профессор кафедры экономической теории

Кыргызско-Российский Славянский университет им. Б.Ельцина

720000, Кыргызская Республика, Бишкек, ул. Киевская, 44

Тел.: (+996 550) 95 08 05; (+996) 772 53 00 54

elena_ploskih@mail.ru 

Плоских Виктория Васильевна 

Кандидат исторических наук,

доцент кафедры истории и культурологии

Кыргызско-Российский Славянский университет им. Б.Ельцина

720000, Кыргызская Республика, Бишкек, ул. Киевская, 44

Тел.: (+996 550) 35 04 94

vikentie@rambler.ru

В статье речь идет об особенностях развития отдельных компонентов демографической ситуации, в частности о брачности и разводимости в исторической динамике.

Брачность и разводимость являются важными факторами формирования и развития семьи и семейной структуры населения. Кроме того, брачность, является одной из главных детерминант рождаемости. В статье показаны особенности эволюции брачности и разводимости в независимом Кыргызстане. Основные изменения, произошедшие в брачности и разводимости населения Кыргызстана в 1990-х годах, получили дальнейшее развитие в первом десятилетии XXI века. В статье рассматриваются динамика показателей частоты браков и разводов, изменения в возрастных моделях брачности, распространение незарегистрированных браков, а также сравниваются брачные структуры населения Кыргызстана на моменты проведения переписей 1999 и 2009 гг.

Авторы анализируют материалы, характеризующие проблемные стороны сбора данных текущего учета демографических событий в Кыргызстане в первой половине XX века. Показано, что под воздействием трансформации в социально-экономической, политической и духовно-нравственной жизни страны наметились существенные изменения и в демографической модели, и непосредственно в модели брачного и репродуктивного поведения, повлекшие за собой снижение рождаемости как в городской, так и в сельской местности. Делается вывод, что заметные изменения в брачной структуре всего населения, непосредственным образом связаны с изменением этнического состава общества.

Ключевые слова: учет населения; брачное поведение; традиции; менталитет; обычаи; брачность; разводимость.

Литература 

1.    Алиев К.А. Население: учеб. пособие. – Бишкек: КРСУ, 2003. – 144с.

2.    Денисенко М.Б. Брачность и разводимость в Кыргызстане // Население Кыргызстана – Бишкек, 2004. – 380 с.

3.    Женщины и мужчины Кыргызской Республики. – Бишкек, 2018. – 198с.

4.    Крыжанова Л.С. Курс лекций по демографии. – Бишкек. 2010. – 196с.

   

FEATURES OF THE EVOLUTION OF MARRIAGE AND DIVORCE IN KYRGYZSTAN. 

Kryzhanova Larisa Stepanovna 

Doctor of Economics, associate professor,

professor of the chair of economic theory

Kyrgyz-Russian Slavonic university of B.Yeltsin

720000, Kyrgyz Republic, Bishkek, Kievskaya, 44

Ph.: (+996 555) 04 20 02; (+996 312) 21 61 08

krvzhanova@mail.ru 

Ploskikh Elena Viktorovna 

Doctor of Economics, associate professor,

professor of the chair of economic theory

Kyrgyz-Russian Slavonic university of B.Yeltsin

720000, Kyrgyz Republic, Bishkek, Kievskaya, 44

Ph.: (+996 550) 95 08 05; (+996) 772 53 00 54

elena_ploskih@mail.ru 

Ploskikh Victoria Vasilievna 

Candidate of historical sciences,

associate professor of the chair of History and culturology

Kyrgyz-Russian Slavonic university of B.Yeltsin

720000, Kyrgyz Republic, Bishkek, Kievskaya, 44

Ph.: (+996 550) 35 04 94

vikentie@rambler.ru

The article deals with the features of the development of certain components of the demographic situation, in particular, marriage and divorce rates in historical dynamics.

Marriage and divorce rates are important factors in the formation and development of families and the family structure of the population. Moreover, nuptiality is one of the main determinants of fertility. In the article the features of the evolution of marriage and divorce in independent Kyrgyzstan are shown. The main changes that took place in the marriage rate and divorce rate of the population of Kyrgyzstan in the 1990s were further developed in the first decade of the 21^st century. The dynamics of indicators of the frequency of marriages and divorces, changes in age patterns of marriage, the spread of unregistered marriages are considered, and also the marriage structure of the population of Kyrgyzstan at the time of the 1999 and 2009 censuses are compared.

The authors analyze materials characterizing the problematic aspects of collecting data on the current accounting of demographic events in Kyrgyzstan in the first half of the XX century. It is shown that under the influence of the transformation in the socio-economic, political, spiritual and moral life of the country, there have been significant changes both in the demographic model and directly in the model of marital and reproductive behavior, which entailed a decrease in the birth rate in both urban and rural areas. It is concluded that noticeable changes in the marriage structure of the entire population are directly related to changes in the ethnic composition of society.

Keywords: population registration; marital behavior; traditions; mentality; customs; nuptiality; divorce.

References

1.    Aliev K.A. Population: manual. – Bishkek: KRSU, 2003. – 144 p.

2.    Denisenko M.B. Marriage and divorce in Kyrgyzstan // Population of Kyrgyzstan. – Bishkek, 2004. – 380 p.

3.    Women and men of the Kyrgyz Republic. – Bishkek, 2018. – 198 p.

4.    Kryzhanova L.S. A course of lectures on demography. – Bishkek, 2010. – 196 p.

   

МУХТАСОТИ ТАҲАВВУЛИ ИЗДИВОҶ ВА ҶУДОШАВӢ ДАР ҚИРҒИЗИСТОН.

Крижанова Лариса Степановна 

Доктори илмҳои иқтисодӣ, дотсент,

профессори кафедраи назарияи иқтисодиёт

Донишгоҳи (Славянии) Қирғизистон ва Россия ба номи Б.Елсин

720000, Ҷумҳурии Қирғизистон, Бишкек, кӯч. Киевская, 44

Тел.: (+996 555) 04 20 02; (+996 312) 21 61 08

krvzhanova@mail.ru 

Плоских Елена Викторовна 

Доктори илмҳои иқтисодӣ, дотсент,

профессори кафедраи назарияи иқтисодиёт

Донишгоҳи (Славянии) Қирғизистон ва Россия ба номи Б.Елсин

720000, Ҷумҳурии Қирғизистон, Бишкек, ул. Киевская, 44

Тел.: (+996 550) 95 08 05; (+996) 772 53 00 54

elena_ploskih@mail.ru 

Плоских Виктория Васильевна 

Номзади илмҳои таърих,

дотсенти кафедраи таърих ва фарҳангшиносӣ

Донишгоҳи (Славянии) Қирғизистон ва Россия ба номи Б. Елсин

720000, Ҷумҳурии Қирғизистон, Бишкек, кӯч.Киевская, 44

Тел.: (+996 550) 35 04 94

vikentie@rambler.ru

Дар мақола дар бораи мухтасоти рушди ҷузъҳои ҷудогонаи вазъи демографӣ, аз ҷумла оид ба издивоҷ ва ҷудошавӣдар таҳаввули таърихии он сухан меравад.

Издивоҷ ва ҷудошавӣ омили муҳими ташаккул ёфтану рушди оила ва сохтори оилавии аҳолӣ мебошад. Гузашта аз он, издивоҷ яке ах детерминантҳои асосии тавлид мебошад. Дар мақола мухтасоти таҳаввули издивоҷ ва ҷудошавӣ дар Қирғизистони соҳибистиқлол нишон дода шудааст. Тағйироти асосие, ки дар рафти издивоҷ ва ҷудошавӣ аҳолии Қирғизистон дар солҳои 1990 ба амал омад, дар даҳсолаи аввали асри XXI ба рушди минбаъдаи назаррас оварда расонданд. Дар мақола таҳаввули нишондиҳандаҳои басомади ақди нокоҳ ва ҷудошавиҳо, тағйироти амсилаҳои синнусолии издивоҷ, паҳншавии ақдҳои нокоҳи ба қайд гирифтанашуда баррасӣ шуда, инчунин сохторҳои ақдиникоҳии аҳолии Қирғизистон дар лаҳзаи гузаронидани номнависии аҳолӣ дар солҳои 1999 ва 2009 мавриди таҳлили амиқ қарор дода шудаанд.

Муаллифон маводҳоеро таҳлил кардаанд, ки ҷиҳатҳои мушкилотдори ҷамъоварии маълумотро аз рӯйи қайди ҳодисаҳои демографии Қирғизистон дар оғози асри XX ба тасвиб расонидаанд. Нишон дода шудааст, ки дар таҳти таъсири табаддулоти иҷтимоиву иқтисодӣ, сиёсӣ ва ахлоқии ҳаёти кишвар дар амсилаи демографӣ низ табаддулоти назаррас ва бевосита ахлоқи издивоҷӣ ва тавлид ба амал омад, ки ба пастшавии таваллуд дар шаҳру деҳот оварда расонд. Хулоса бароварда мешавад, ки тағйироти назаррас дар сохтори ақди никоҳии тамоми аҳолӣ бевосита бо тағйироти ҳайати миллии аҳолӣ вобастагӣ доранд.

Калидвожаҳо: бақайдгирии аҳолӣ;рафтори издивоҷӣ; анъанаҳо; ҳувият; урфу одат; издивоҷ; ҷудошавандагӣ.