УДК 891.550:82.09

РЕКОНСТРУКЦИЯ БИОГРАФИИ НАЗИРИ НИШАПУРИ ПО ИСТОЧНИКАМ И ИССЛЕДОВАНИЯМ

Махмуд-заде Обиджони Бекназар

Кандидат филологических наук,

старший преподаватель кафедры теории и истории литературы

Таджикский государственный педагогический университет им. С.Айни

734003, Республика Таджикистан, Душанбе, пр. Рудаки, 21

Тел.: (+992) 985 72 81 01 (м.)

mirobid-26@mail.ru

Статья посвящена жизни и творчеству одного из видных представителей персоязычной поэзии индии XVI-XVII вв. Назири Нишапури. Автор предпринимает попытку реконструировать биографию поэта на материале литературных и исторических источников, а также поэтического наследия самого Назири. В частности, уточняются даты рождения и смерти поэта, причины его отъезда в Индию, обстоятельства вхождения в придворные круги правителей региона, освещаются история поездки Назири в Мекку и последние годы его жизни. Отмечается, что несмотря на занятия ювелирным делом и торговлей, Назири всегда тяготел к поэтическому творчеству, о чём свидетельствуют его активные посещения собраний поэтов, служба в качестве придворного одописца, снискавшая ему почёт и славу как искусного сочинителя касыд, а также дружеские контакты с литераторами того времени. Подчеркивается, что, имея высокий социальный статус, Назири оставался скромной и гуманной личностью, занимаясь поддержкой начинающих молодых поэтов и оказывая им материальную и духовную поддержку.

В процессе исследования автор привлекает широкий круг источников, в первую очередь материалы тазкире, в которых сконцентрирован значительный материал о жизни и творчестве Назири Нишапури, а также важных аспектах таджикско-персидского литературного процесса в Индии. Круг интерпретаторов творчества поэта составляют такие авторы антологий и исследователи, как Абдуннаби Фахруззамони Казвини, Сираджиддин Алихан Орзу, Азимбади, Сархуш, Забехулла Сафа, Шибли Нумани и др.

В целом, введение в научный оборот достоверных данных о жизни и творчестве отдельных поэтов, а также обоснованная оценка их вклада в персоязычную литературу определенного периода и ареала дают ценный материал для воссоздания полной картины процесса развития персидско-таджикской литературы.

Ключевые слова: Назири Нишапури; биография; развитие личности; тезкире; реконструкция; исследователи; наследие; диван.

Литература 

1.    Азимабади Хусайнкулихан. Наштар-и ишк. Т.5 / предисл. Асгара Джонфидо. –Душанбе: Дониш, 1988. – 1827 с.

2.    Гаффорова З. Тазкираҳои Сархуш ва Хушгу ҳамчун сарчашмаи накду сухансанҷӣ. – Худжанд: Нури маърифат, 2001. – 205 с.

3.    Дагестани Вола. Риёз-уш-шуаро / автор предисловия и редактор Мухсин Ночи Насрободи; пер. на кириллицу, авторы предисл. и сост. словаря и комментариев М.Нарзикул и О.И.Бобоева. –Душанбе: Паёми ошно, 2019. – 752 с.

4.    Казвини Мулла Абдуннаби Фахруззамани. Тазкира «Мей-хане» / под ред. Ахмада Гулчина Ма’aни. – Тегеран, 1340. – 1107 с.

5.    Касимабади Мухаммад. Урафа-и Нишапур. – Машхад: Наванд, 1375. – 112 с.

6.    Ма’aни Ахмад Гулчин. Карван-и Хинд. Ч.2. – Машхад: Астан-и Кудс-и Разави, 1369. – 862 с.

7.    Нишапури Назири. Диван / под ред. Мухаммадреза Тахери. – Тегеран: Нигох, 1389. – 672 с.

8.    Ну’мaни Шибли. Шеър-ул-аджам ё та’рих-и шуара ва адабиёт-и Эрон. Т.3 / пер. Сайида Мухаммадтакии Фахри Да’и Гилани. – Тегеран, 1368. – 204с.

9.    Орзу Сироджуддин Алихан. Маджма-ун-нафоис. Ч.3 / под ред. Мухаммада Сарфароза Зафар. – Исламабад, 2006. – С. 1346-1348.

10.    Саба Мухаммадмузаффар Хусайн. Тазкира-и «Рўзи равшан» / под ред. Мухаммадхусайна Рукнзада Адамият. – Тегеран, 1343. – 976 с.

11.    Сархуш Мухаммадафзал. Каламат-уш-шуара / под ред. Алиреза Казва. – Тегеран, 1389. – 313 с.

12.    Сафа Забехуллох. Таърих-и адабиёт дар Эрон. К.5. – Тегеран: Фирдавс, 1369. – 907 с.

13.    Субхани Тавфик. Нигах-е ба таърих-и адабиёт-и фарси дар Хинд. – Тегеран, 1377. – 766 с.

14.    Табрези Саиб. Диван. 2 т. / под ред. Джахангира Мансура. – Тегеран: Нигах, 1374. – 807 с.

   

RECONSTRUCTION OF NAZIRI NISHAPURI'S BIOGRAPHY BY SOURCES AND RESEARCHES

Mahmud-zade Obidjoni Beknazar

Candidate of philological sciences,

senior lecturer of the chair of theory and history of literature

Tajik state pedagogical university of S.Aini

734003, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki ave., 21

Ph.: (+992) 985 72 81 01 (m.)

mirobid-26@mail.ru

The article is devoted to the life and work of Naziri Nishapuri, one of the prominent representatives of the Persian-language poetry of India in the 16th-17th centuries. The author makes an attempt to reconstruct the poet's biography on the basis of literary and historical sources, as well as the poetic heritage of Naziri himself. In particular, the dates of birth and death of the poet, the reasons for his departure to India, the circumstances of entering the court circles of the rulers of the region are specified, the history of Naziri's trip to Mecca and the last years of his life are highlighted. It is noted that, despite engaging in jewelry and trade, Naziri always gravitated towards poetry, as evidenced by his active visits to meetings of poets, his service as a court poet, which earned him honor and fame as a skillful writer of qasids, as well as friendly contacts with writers of that time. It is emphasized that, having a high social status, Naziri remained a modest and humane person, supporting aspiring young poets and providing them with material and spiritual support.

In the process of research, the author draws on a wide range of sources, primarily the tazkire materials, which concentrate significant material on the life and work of Naziri Nishapuri, as well as important aspects of the Tajik-Persian literary process in India. The circle of interpreters of the poet's work is composed of such authors of anthologies and researchers as Abdunnabi Fakhruzzamoni Qazvini, Sirajiddin Alikhan Orzu, Azimbadi, Sarkhush, Zabehulla Safa, Shibli Numani and others.

In general, the introduction of reliable data on the life and work of individual poets into scientific circulation, as well as a reasonable assessment of their contribution to the Persian-language literature of a certain period and area, provide valuable material for reconstructing a complete picture of the development of Persian-Tajik literature.

Keywords: Naziri Nishapuri; biography; personal development; the namesake; reconstruction; researchers; heritage; divan.

References 

1.    Azimabadi Khusaynkulikhan. Nashtari ishk. Vol.5 / prefaced by Asgar Jonfido. – Dushanbe: Donish, 1988. – 1827 p.

2.    Gafforova Z. Tazkirahoi Sarkhush va Khushgu hamchun sarchashmai nakdu suhansanji. – Khujand: Nuri Marifat, 2001. – 205 p.

3.    Dagestani Vola. Riyoz-ush-shuaro / author of the preface and editor Mukhsin Nochi Nasrobodi; trans. into Cyrillic, prefaced, transl. and complied by M.Narzikul and O.I.Boboev. – Dushanbe: Payomi oshno, 2019. – 752 p.

4.    Kazvini Mulla Abdunnabi Fakhruzzamani. Tazkir "Meikhane" / ed. by Ahmad Gulchin Mahani. – Tehran, 1340. – 1107 p.

5.    Kasimabadi Muhammad. Urafa-i Nishapur. – Mashhad: Navand, 1375. – 112 p.

6.    Ma'ani Ahmad Gulchin. Karvani Hind. Part 2. – Mashhad: Astana-i Quds-i Razavi, 1369. – 862 p.

7.    Nishapuri Naziri. Divan / ed. by Muhammadreza Taheri. – Tehran: Nigoh, 1389. – 672 p.

8.    Nu’mani Shibli. She'r-ul-ajam yo ta'rikh-i shuara wa adabiyot-i Eron. Vol.3 / transl.by. Sayyid Muhammadtaki Fakhri Da'i Gilani. – Tehran, 1368. – 204 p.

9.    Orzu Sirojuddin Alikhan. Majma-un-nafois. Part 3 / ed. by Muhammad Sarfaroz Zafar. – Islamabad, 2006. – P.1346-1348.

10.    Saba Muhammadmuzaffar Husayn. Tazkirai "Ruzi ravshan" / ed. by Muhammadhusayna Ruknzada Adamiyat. – Tehran, 1343. – 976 p.

11.    Sarhush Muhammadafzal. Kalamat-ush-shuara / ed. by Alireza Kazva. – Tehran, 1389. – 313 p.

12.    Safa Zabehulloh. Tarikhi adabiet dar Eron. P.5. – Tehran: Firdavs, 1369. – 907 p.

13.    Subhani Tawfik. Nigahe ba tarikhi adabiyoti Farsi dar Hind. – Tehran, 1377. – 766 p.

14.    Tabrezi Saib. Divan. Vol.2 / ed. by Jahangir Mansur. – Theran: Nigoh, 1374. – 807 p.

   

БАРҚАРОРСОЗИИ ҲАСБИ ҲОЛИ НАЗИРИ НИШОПУРӢ АЗ РӮИ САРЧАШМАҲО ВА ТАҲҚИҚОТ

Маҳмудзода Обидҷони Бекназар

Номзади илмҳои филологӣ,

муаллими калони кафедраи назария ва таърихи адабиёт

Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С.Айнӣ

734003, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, х. Рӯдакӣ, 21

Тел.: (+992) 985 72 81 01 (м.)

mirobid-26@mail.ru

Мақола ба ҳаёт ва эҷодиёти яке аз намоёнтарин намояндагони назми форсзабони Ҳиндустон дар асрҳои XVI-XVII Назири Нишопурӣ бахшида шудааст. Муаллиф кӯшиш ба харҷ додааст, ки ҳасби ҳоли шоирро дар асоси маводи сарчашмаҳои адабӣ ва таърихӣ, инчунин мероси манзуми худи Назирӣ барқарор созад. Аз ҷумла, таърихи мавлуд ва фавти шоир, сабабҳои ба Ҳиндустон рафтани ӯ, вазъи воридшавии шоир ба доираҳои дарбории ҳокимони минтақа, ба Макка рафтани Назирӣ дар солҳои охири ҳаёташ аниқ ва мушаххас карда шудаанд. Зикр мегардад, ки новобаста аз ҳунари заргарӣ ва бо тиҷорат машғул шуданаш, Назирӣ ҳамеша ба санъати назмсароӣ мароқи беандоза зоҳир мекард, ки аз ин ташрифҳои фаъолонаи ӯ ба ҷамъомадҳои шоирон, хизмат ба ҳайси қасиданависи дарбор, ки ба шоир обрӯву шуҳрати қасидасарои бомаҳорат овард, инчунин робитаҳои дӯстона бо адибони он замон шаҳодат медиҳанд. Зкр мегардад, ки ба мақоми баланди иҷтимоияш нигоҳ накарда, Назирӣ шахси хоксору инсондӯст буд ва ба шоирони навқалами ҷавон ёрии моддӣ ва маънавӣ мерасонд.

Дар рафти таҳқиқи худ муаллиф доираи васеи сарчашмаҳо, дар навбати аввал, маводи тазкираҳоеро, ки дар онҳо доир ба ҳаёту эҷодиёти Назири Нишопурӣ, инчунин ҷиҳатҳои муҳимми раванди адабии тоҷику форс дар Ҳиндустон маълумоти кофӣ дода шудааст, ҷалб кардааст. Ба доираи ҳаводорону назирагӯёни ашъори шоир чунин муаллифони тазкираҳо ва муҳаққиқон, аз қабили Абдуннабии Фахруззамони Қазвинӣ, Сироҷиддин Алихони Орзу, Азимободӣ, Сархуш, Забеҳуллои Сафо, Шиблии Нуъмонӣ ва дигарон шомиланд.

Дар маҷмуъ, воридсозӣ ва гардиши илмии маълумоти боэътимод доир ба ҳаёту эҷодиёти адибони алоҳида, инчунин арзёбии асоснок кардашудаи саҳми онҳо ба адабиёти форсзабони давра ва ҳавҳаи муайяни адабӣ барои барқарор сохтани манзараи пурраи раванди инкишофи адабиёти тоҷику форс имконияти хубе фароҳам меоранд.

Калидвожаҳо: Назири Нишопурӣ; ҳасби ҳол; инкишофи шахсият; тазкира; барқарорсозӣ; тадқиқу таҳқиқ; мерос; девон.