УДК 811.11.=161.1=222.8

СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ БИНАРНОЙ ОППОЗИЦИИ «ДОБРО И ЗЛО» В ПОСЛОВИЦАХ И ПОГОВОРКАХ РУССКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ 

Косимов Мухаммад Нуралиевич 

Соискатель кафедры теоретического и прикладного языкознания

Российско-Таджикский (Славянский) университет

734025, Республика Таджикистан, Душанбе, ул. Турсунзаде, 30

Тел.: (+992) 000 922 29 98 (м.)

muhamad_muminov@mail.ru 

Статья посвящена сопоставительному анализу бинарной оппозиции «добро и зло» в пословицах и поговорках русского и таджикского языков. Отмечается, что языковая картина мира формируется системой доминант и связывающих их ключевых идей. К числу ключевых доминант для русской и таджикской языковых картин мира относится бинарная оппозиция «добро» и «зло», так как добро является одной из важнейших общечеловеческих культурных ценностей. Наиболее ярко представления о ключевых понятиях для каждого народа воплощаются в пословицах и поговорках, отражающих мировоззрение и нравственное представление народа, его практический опыт, накопленный на протяжении многих веков. На материале словарей русского и таджикского языков определено семантическое пространство пословиц и поговорок и выделены их значения. Рассмотрены языковые средства репрезентации бинарной оппозиции «добро» и «зло» в русских пословицах и поговорках. Выявлено, что понятие «добро» в русском языке выражается такими словами, как «благо», «удача», «радость», «надежда», «щедрость» и т.п., в таджикском языке – «некӣ», «накуӣ», «хубӣ» и т.п. Согласно выводу автора, таджикская и русская паремиологические картины мира содержат в значительной мере универсальные оценки добра и зла, что обусловлено как общими законами бытия, так и социально-историческими закономерностями развития человеческого сообщества. В то же время иллюстративный материал позволяет говорить об отличительных ценностных доминантах в осмыслении сущности добра и зла представителями русской и таджикской лингвокультур. Если для носителя русского языка добро коррелирует с благом, удачей, радостью, надеждой, щедростью, то для носителя таджикского языка это не только добродетель, но и следование религиозным нормам, морально-нравственным принципам, философское отношение к явлениям бытия.

Ключевые слова: добро; зло; бинарная оппозиция; языковая картина мира; средства вербализации; паремии; русский язык; таджикский язык.

Литература

1.        Бегматова С. Словарь таджикских, английских и русских пословиц, поговорок и афоризмов. – Худжанд: Наби Фахри, 2016. – 420 с. (на тадж.яз.)

2.        Жуков В.П. Словарь русских пословиц я поговорок. – М.: Русский язык, 1991. – 544 с.

3.        Залевская А.А. «Образ мира» vs «языковая картина мира» // Картина мира и способы ее репрезентации: научные доклады конференции «Национальные картины мира: язык, литература, культура, образование» (21–24 апреля 2003 г., Курск) / ред.: Л.И.Гришаева, М.К.Попова. – Воронеж: ВГУ, 2003. – С.41-47.

4.        Иванова Е.В. Мир в английских и русских пословицах: учеб. пособие. – СПб.: СПбГУ, 2006. – 280 с.

5.        Котова М. Русско-славянский словарь пословиц с английскими соответствиями. – СПб., 2000. – 360 с.

6.        Кубрякова Е. С. Роль словообразования в формировании языковой картины мира // Роль человеческого фактора в языке: Язык и картина мира / отв. ред Б. А. Серебренников. – М.: Наука, 1988. –С.141-172

7.        Пермяков Г.Л. Основы структурной паремиологии. – М.: Наука, 1988. – 236с.

8.        Пермяков Г.Л. От поговорки до сказки. – М.: Наука, 1970. – 240 с.

9.        Русско-таджикский словарь. – М.: Русский язык, 1985. –1280 с.

10.    Сергеева А.В. Русские: стереотипы поведения, традиции, ментальность. – М.: Флинта, 2010. – 320 с.

11.    Таджикско-русский словарь. – Душанбе: Пайванд, 2006. – 800 с. (на тадж.яз.)

12.    Телия В.Н. Русская фразеология: семантический, прагматический и лингвокультурологический аспекты. – М., 1996. – 249 с.

13.    Тилавов Б. Современный пословичный репертуар таджикского народа. – Душанбе, 1974. – 473 с.

14.    Фозилов М. Словарь таджикско-персидских пословиц, поговорок и афоризмов. – Душанбе: Ирфон, 1975. – Т.I. – 368 с. (на тадж.яз.)

15.    Hofstede, Geert H. Cultures and Organizations: Software of the Mind: Inter cultural Cooperation and its importance for Survival (by Geert, Hofstedе, Gert Jan Hofstede and Michael Minkov. – 3^rd ed. – N.Y: McGraw-Hill, 2010. – 576p.

16.    Jackson А. The dynamics of proverbial sayings: discover the connections within. – Great Britain: Lorenzo, 2011. – 360 p.

17.    Kramsch C. Language and Culture (Oxford Introductions to Language Study). – Oxford: Oxford University Press. –1998. – 134 p.

18.    Mieder W. Tradition and Innovation in Folk Literature. – Routledge, 2015. – 304 p.

   

COMPARATIVE ANALYSIS OF THE BINARY OPPOSITION "GOOD AND EVIL" IN PROVERBS AND SAYINGS OF THE RUSSIAN AND TAJIK LANGUAGES 

Qosimov Muhammad Nuralievich 

Competitor for a degree of the chair of theoretical and applied linguistics

Russian-Tajik (Slavonic) university

734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, M. Tursunzade, 30

Ph.: (+992) 000 922 29 98 (m.)

muhamad_muminov@mail.ru

The article is devoted to a comparative analysis of the binary opposition "good and evil" in proverbs and sayings of the Russian and Tajik languages. It is noted that the linguistic picture of the world is formed by a system of dominants and key ideas connecting them. The binary opposition “good” and “evil” is one of the key dominants for the Russian and Tajik language pictures of the world, since goodness is one of the most important universal cultural values. The most vivid ideas about the key concepts for each nation are embodied in proverbs and sayings that reflect the worldview and moral idea of the people, their practical experience accumulated over many centuries. The semantic space of proverbs and sayings is determined on the basis of the Russian and Tajik dictionaries and their meanings are highlighted. The linguistic means of representing the binary opposition "good" and "evil" in Russian proverbs and sayings are considered. It was revealed that the concept of "good" in the Russian language is expressed by such words as "good", "good luck", "joy", "hope", "generosity", etc., in the Tajik language – "neki", "nakui”, “hubi”, etc. According to the author's conclusion, the Tajik and Russian paremiological pictures of the world contain, to a large extent, universal assessments of good and evil, which is due both to the general laws of being and to the socio-historical laws of the development of the human community. At the same time, the illustrative material allows to talk about distinctive value dominants in understanding the essence of good and evil by representatives of Russian and Tajik linguocultures. If for a native speaker of the Russian language good correlates with good luck, joy, reliability, generosity, then for a native speaker of the Tajik language it is not only a virtue, but also adherence to religious norms, moral principles, a philosophical attitude to the phenomena of being.

Keywords: good; evil; binary opposition; language picture of the world; means of verbalization; proverbs; Russian language; Tajik language.

References 

1.        Begmatova S. Dictionary of Tajik, English and Russian proverbs, sayings and aphorisms. – Khujand: Nabi Fakhri, 2016. – 420 p. (in Tajik)

2.        Zhukov V.P. Dictionary of Russian proverbs and sayings. – M.: Russian language, 1991. – 544 p.

3.        Zalevskaya A.A. "Image of the world" vs "linguistic picture of the world" // Picture of the world and methods of its representation: scientific reports of the conference "National pictures of the world: language, literature, culture, education" (April 21-24, 2003, Kursk) / ed. by L.I.Grishaeva, M.K.Popova. – Voronezh: VSU, 2003. – P.41-47.

4.        Ivanova E.V. The world in English and Russian proverbs: manual. – SPb: St. Petersburg state university, 2006. – 280 p.

5.        Kotova M. Russian-Slavic dictionary of proverbs with English correspondences. – St. Petersburg, 2000. – 360 p.

6.        Kubryakova E. S. The role of word formation in the formation of a linguistic picture of the world // The role of the human factor in language: Language and picture of the world / ed. by B.A.Serebrennikov. – M.: Nauka, 1988. –P.141-172

7.        Permyakov G.L. Fundamentals of structural paremiology. – M.: Nauka, 1988. – 236 p.

8.        Permyakov G.L. From proverb to fairy tale. – M.: Nauka, 1970. – 240 p.

9.        Russian-Tajik dictionary. – M.: Russian language, 1985. – 1280 p.

10.    Sergeeva A.V. Russians: stereotypes of behavior, traditions, mentality. – M.: Flinta, 2010. – 320 p.

11.    Tajik-Russian dictionary. – Dushanbe: Payvand, 2006. – 800 p. (in Tajik)

12.    Teliya V.N. Russian phraseology: semantic, pragmatic and linguoculturological aspects. – M., 1996. – 249 p.

13.    Tilavov B. Modern proverbial repertoire of the Tajik people. – Dushanbe, 1974. – 473 p.

14.    Fozilov M. Dictionary of Tajik-Persian proverbs, sayings and aphorisms. – Dushanbe: Irfon, 1975. – V.I. – 368 p. (in Tajik)

15.    Hofstede, Geert H. Cultures and Organizations: Software of the Mind: Inter cultural Cooperation and its importance for Survival (by Geert, Hofstede, Gert Jan Hofstede and Michael Minkov. – 3^rd ed. – New York: McGraw-Hill, 2010. – 576 p.

16.    Jackson A. The dynamics of proverbial sayings: discover the connections within. – Great Britain: Lorenzo, 2011. – 360 p.

17.    Kramsch C. Language and Culture (Oxford Introductions to Language Study). – Oxford: Oxford University Press, 1998. – 134 p.

18.    Mieder W. Tradition and Innovation in Folk Literature. – Routledge, 2015. – 304 p.

   

ТАҲЛИЛИ МУҚОИСАВИИ МУҚОБИЛИЯТИ БИНАРИИ «НЕКӢ ВА БАДӢ» ДАР ЗАРБУЛМАСАЛУ МАҚОЛҲОИ ЗАБОНҲОИ РУСӢ ВА ТОҶИКӢ

Қосимов Муҳаммад Нуралиевич

Унвонҷӯи кафедраи забоншиносии назариявӣ ва амалии

Донишгоҳи (Славянии) Россия ва Тоҷикистон

734025, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, к. Турсунзода, 30

Тел.: (+992) 000 922 29 98 (м.)

muhamad_muminov@mail.ru

Мақола ба таҳлили муқоисавии муқобилияти бинарии «некӣ ва бадӣ» дар зарбулмасалу мақолҳои забонҳои русӣ ва тоҷикӣ бахшида шудааст. Зикр мегардад, ки манзараи забонии ҷаҳон бо низоми доминантҳо ва идеяҳои калидии онҳоро вобастакунанда муайян карда мешавад. Ба қатори доминантаҳои калидӣ барои манзараҳои забонии ҷаҳон дар забонҳои русӣ ва тоҷикӣ муқобилияти бинарии «некӣ» ва «бадӣ» дохил мешавад, зеро некӣ яке аз муҳимтарин арзишҳои умумиинсонии фарҳангӣ мебошад. Тасаввурот оид ба мафҳумҳои калидӣ равшантар аз ҳама барои ҳар як халқ дар зарбулмасалу мақолҳои инъикоскунандаи ҷаҳонбинӣ ва тасаввуроти фарҳангии халқ, таҷрибаи амалии он, ки дар давоми асрҳои зиёд ҷамъ оварда шудааст, инъикос мегардад. Дар асоси маводҳои луғатҳои забонҳои русӣ ва тоҷикӣ фазои семантикии зарбулмасалу мақолҳо муайян гардида, маъноҳои онҳо ҷудо карда шудаанд. Рассмотрены Воситаҳои забонии муаррифии муқобилияти бинарии «некӣ» ва «бадӣ» дар зарбулмасалу мақолҳои русӣ муқаррар карда шудаанд. Ошкор карда шуд, ки мафҳуми «некӣ» дар забони русӣ бо чунин калимаҳо ба монанди «благо», «удача», «радость», «надежда», «щедрость» ва ғ., дар забони тоҷикӣ бошад – «некӣ», «накӯӣ», «хубӣ» ва ғ. ифода мегардад Тибқи хулосаи муаллиф, манзараҳои паремиологии русӣ ва тоҷикии ҷаҳон бештар дорои баҳои универсалии некӣ ва бадӣ ҳастанд, ки инро ҳам қонунҳои умдаи зиндагӣ, ҳам қонуниятҳои иҷтимоӣ-таърихии инкишофи ҷомеаи ҷаҳонӣ муайян мекунанд. Дар айни замон маводи иллюстративӣ имконият медиҳад, ки ҳангоми дарки моҳияти некӣ ва бадӣ аз тарафи намояндагони фарҳангҳои забонии забонҳои тоҷикӣ ва русӣ дар бораи доминантаҳои арзишноки фарқкунанда сухан ронем. Агар барои ҳомилони забони русӣ некӣ бо хубӣ, барор, хурсандӣ, умед, саховатмандӣ ҳаммаъно бошад, пас барои ҳомилони забони тоҷикӣ ин на танҳо накӯкорӣ, балки пайравӣ кардан ба меъёрҳои динӣ, принсипҳои маънавӣ-ахлоқӣ, муносибати фалсафӣ ба ҳодисаву воқеаҳои ҳастӣ мебошад.

Вожаҳои калидӣ: некӣ; бадӣ; муқобилияти бинарӣ; манзараи забонии ҷаҳон; воситаҳои вербализатсия; паремияҳо; забони русӣ; забони тоҷикӣ.